Stanley Motor Carriage: Ατμός, όλα είναι ατμός

Οι δίδυμοι Francis E. Stanley (1849-1918) και Freelan O. Stanley (1849-1940), ήταν μια χαρακτηριστική περίπτωση «pioneer entrepreneur» στις αρχές του 20^ου αιώνα στις Η.Π.Α. και μάλιστα ασχολήθηκαν με τα αυτοκίνητα μόνο αφού πούλησαν στην Eastman Kodak, την επιχείρηση που είχαν στη κατασκευή ξηρών φωτογραφικών πλακών. Κατασκεύασαν το πρώτο τους αυτοκίνητο το 1987, όμως δεν ήταν ένα αυτοκίνητο σαν όλα τα άλλα, γιατί ήταν ατμοκίνητο. 

 

Ιστορία

Θα πρέπει πάντως να ήμαστε πολύ προσεκτικοί στις διατυπώσεις μας γιατί στις αρχές του προηγούμενου αιώνα το παιχνίδι της αυτοκίνησης ακόμα παίζονταν. Παίζονταν όχι μόνο για το αν, σαν ατομικό μέσο μεταφοράς, θα κυριαρχούσε επί του τρένου, αλλά και για το ποιός θα ήταν τελικά ο κινητήρας του. Γιατί ο κινητήρας εσωτερικής καύσης, είχε ακόμα πολλά προβλήματα να λύσει και η κυριαρχία του κάθε άλλο παρά δεδομένη ήταν. Αντίθετα τα αυτοκίνητα με ατμό ήταν περισσότερο γνωστά και κατανοητά και δεν απαιτούσαν αλλαγή ταχυτήτων, η οποιοδήποτε άλλο χειρισμό από τη στιγμή που άρχιζαν να κινούνται προς τα εμπρός. Επίσης ήταν πολύ πιο ήσυχα στη λειτουργία τους, αλλά είχαν ένα μεγάλο μειονέκτημα, αυτό της εκκίνησης που απαιτούσε ειδική προετοιμασία, αφού απαιτούνταν να ανάψει ο καυστήρας και να διατηρηθεί αναμμένος. Η πίεση στον βραστήρα νερού έπρεπε να φτάσει στα 525 psi  (κάτι που του έδινε ώθηση 30 ίππων), πριν ξεκινήσει και όλο αυτό ήταν μια διαδικασία που απαιτούσε τουλάχιστον μια ώρα. Είπαμε, φτάνει να μην είχες κάποιο επείγον ραντεβού, όμως από την άλλη πάντα ήταν και μια καλή δικαιολογία! 

Οι αδελφοί Stanley έβαλαν τα χρήματά τους στην κατασκευή ατμοκίνητων αυτοκινήτων και όλα έδειχναν ότι μπορεί να κέρδιζαν το στοίχημα, γιατί μέσα σε δύο χρόνια (1898 και 1899) κατάφεραν να πουλήσουν περισσότερα από 200 αυτοκίνητα, αλλά και γιατί πολλοί ήταν οι κατασκευαστές που ενδιαφέρθηκαν να αγοράσουν την πατέντα των κινητήρων τους. Με τα χρήματα μάλιστα που πήραν μετά την πώληση της πατέντας του κινητήρα τους στην Locomobile, ίδρυσαν το 1902 την Stanley Motor Carriage, που έγινε περισσότερο γνωστή ως Stanley Steamer.

 

Τεχνολογία

Τα πρώτα αυτοκίνητα της Locomobile ήταν βασισμένα πάνω σε ξύλινα πλαίσια με μεγάλες ρόδες από άμαξες και ο ατμός παράγονταν μέσο ενός οριζόντιου σωλήνα που αρχικά χρησιμοποιούσε καυστήρα βενζίνης και αργότερα κηροζίνης (αποθηκευμένη σε ένα δοχείο δέκα λίτρων) που τροφοδοτούσε την καύση για να μετατρέψει το νερό σε ατμό. Ο βραστήρας του νερού για μεγαλύτερη αντοχή ήταν δεμένος με αρκετές στρώσεις από χορδές πιάνου (!), που πρόσφεραν αντοχή με μικρό βάρος. Έτσι οι βραστήρες πρόσφεραν πολύ μεγαλύτερη αντοχή από ότι θα πίστευε κανείς και για μεγαλύτερη ασφάλεια υπήρχαν και βαλβίδες ανακούφισης. Άλλωστε δεν υπάρχει καταγεγραμμένη έκρηξη λέβητα σε κινητήρα Stanley. Το νερό βρισκόταν σε δοχείο 17 γαλονιών και η κίνησή του γινόταν μηχανικά μόνο όμως όταν το αυτοκίνητο βρισκόταν εν κινήσει. Γι’ αυτό το λόγο υπήρχε και μοχλός που τροφοδοτούσε τον καυστήρα με νερό από ένα δεύτερο δοχείο, αν για παράδειγμα εμπρός ο δρόμος ήταν ανηφορικός. Οπότε με το χέρι μέσω του λεβιέ μπορούσες να πρεσάρεις περισσότερο νερό στο σύστημα. Η ύπαρξη νερού ήταν σημαντική, αλλά όπως είπαμε ποτέ δεν έσκασε κάποιος κινητήρας από την έλλειψή του, γιατί απλά έλειωνε από την υψηλή θερμοκρασία πριν κάνει οτιδήποτε άλλο! Επίσης αν νομίζετε ότι ήταν οικονομικό, είσαστε γελασμένοι, γιατί απαιτούσε ένα γαλόνι βενζίνης για κάθε δέκα μίλια (!), ενώ ταυτόχρονα απαιτούσε και ένα γαλόνι νερό για κάθε μίλι, το οποίο το κάλυπτε σε 750 περιστροφές, κινούμενο μέσα σε ένα… σύννεφο από λευκό ατμό. Καταλαβαίνετε ότι οι στάσεις που απαιτούσε για να κινηθεί το όχημα θα πρέπει να ήταν πολύ συχνές. Και βέβαια μην νομίζετε ότι η επιτάχυνση και ειδικά η επιβράδυνση (κατά κύριο λόγο) έρχονταν ομαλά, με τον «ατμό» (δηλαδή το «γκάζι») να ελέγχεται με ένα μοχλό πάνω στο τιμόνι και η επιβράδυνση να γίνεται μέσω ενός πεντάλ στο πάτωμα που άφηνε τον ατμό να διαφύγει.

Όμως είχε και βασικά υπέρ, όπως η αθόρυβη λειτουργία του, η πολύ ροπή του αφού οι ατμοκινητήρες είναι σαν τους ηλεκτροκινητήρες δίνοντας όλη τη ροπή από τη πρώτη περιστροφή και οι επιδόσεις ήταν ικανοποιητικές για την εποχή με την τελική ταχύτητα να φτάνει άνετα τα 50 χλμ./ώρα χωρίς να κουράζεται.

Ο κινητήρας αποτελούνταν από δύο σωλήνες εκτόνωσης δίπλα-δίπλα και η κίνηση μεταφέρονταν κατευθείαν στους πίσω τροχούς μέσα από αλυσίδες. Για να αποφύγουν όμως τις μηνύσεις από τη Locomobile, οι αδελφοί Stanley πριν παρουσιάσουν για μια ακόμα φορά το δικό τους αυτοκίνητο, έκαναν αλλαγές στη μετάδοση που τώρα γινόταν κατευθείαν από τον στρόφαλο στους τροχούς. Επίσης άλλαξαν τη σχεδίαση που πλέον έμοιαζε με αυτή των αυτοκινήτων εσωτερικής καύσης, τοποθετώντας το δοχείο νερού εμπρός, αλλά αυτό δεν εμπόδισε τα αυτοκίνητά τους να πάρουν την ονομασία: το «ιπτάμενο τσαγιερό», ειδικά μάλιστα μετά το ρεκόρ επιτάχυνσης που κατάφεραν με 28,2’’ για το μίλι. Ένα ρεκόρ που έσπασε μόλις το 2009 από ατμοκίνητο αυτοκίνητο. Αργότερα που μετέφεραν και τον καυστήρα εμπρός, το όνομα άλλαξε και πάλι, αυτή τη φορά σε: «μύτη φέρετρο»!

Άδικες ονομασίες αφού ποτέ τα αυτοκίνητά τους δεν δημιούργησαν προβλήματα και μάλιστα το 1917 που ήταν η καλύτερη εμπορικά χρονιά τους κατάφεραν να πουλήσουν 500 αυτοκίνητα.

 

Κατάρρευση

Όμως το μήνυμα είχε γραφεί, ο ατμός δεν μπορούσε να συναγωνιστεί τον κινητήρα εσωτερικής καύσης ο οποίος έλυνε τα προβλήματά του παράλληλα με την εξέλιξη της τεχνολογίας. Πρώτα από όλα βελτιώθηκε η εκκίνησή του και μετά η λειτουργία του χάρη στη μπαταρία, το δυναμό και το καρμπυρατέρ.

Μετά τον θάνατο του F.E. Stanley από ατύχημα το 1917, ο αδελφός του πούλησε στην Prescott Warren, αλλά τα αυτοκίνητα ήταν πολύ ακριβά κοστίζοντας 3.950 δολάρια, τη στιγμή που το Model T του Ford δεν ξεπερνούσε τα 500. Δεν υπήρχε μέλλον και η παραγωγή σταμάτησε το 1924.